ริดสีดวงทวาร คืออะไร?

ริดสีดวงทวารแท้จริงแล้วเป็นอวัยวะที่เป็นเพื่อนของเรา ในภาวะปกติริดสีดวงทวารจะคอยช่วยป้องกันการบาดเจ็บของรูทวารหนักเวลาขับถ่าย และยังคอยช่วยเรากลั้นลม หรืออุจจาระได้ระดับหนึ่ง ทำให้ไม่มีอุจจาระรั่วไหลระหว่างวันอีกด้วย

แต่ในบางครั้งริดสีดวงทวารจะออกอาการไม่น่ารัก เช่น มีเลือดออก บวมมากขึ้นจนทำให้เรามีอาการปวดจนรบกวนชีวิตประจำวัน หรือปลิ้นออกมานอกก้น และถ้าทิ้งไว้นานๆยิ่งบวมมากขึ้น จะทำให้เกิดการขาดเลือด และเน่าได้ในที่สุด ภาวะเหล่านี้ เรียกว่าโรคริดสีดวงทวาร

โดยปกติแล้วนั้นริดสีดวงทวารภายในนั้น มักจะไม่มีอาการปวด ถ้าหากไม่มีภาวะแทรกซ้อน เช่น ลิ่มเลือดคั่งภาย หรืออาการบวมจากการขาดเลือด หรือเน่าของริดสีดวงทวาร

ริดสีดวงทวารแบ่งได้เป็น 2 ชนิดหลักๆ ได้แก่

1. ริดสีดวงทวารภายใน
2. ริดสีดวงภายนอก

ริดสีดวงทวารภายในที่เกิดปัญหาขึ้นมา สาเหตุจะมาจาก ภาวะท้องผูก ถ่ายแข็ง ถ่ายแต่ละครั้งต้องใช้แรงเบ่งที่มากและเบ่งเป็นเวลานาน มักจะมากกว่า 5 นาที หรืออาจจะเกิดจากการติดนิสัยที่ชอบไปนั่งเล่นในห้องน้ำเป็นเวลานานๆ

ซึ่งริดสีดวงทวารภายใน จะแบ่งได้เป็น 4 ระดับ ดังนี้

1. ระดับที่ 1 คือ ริดสีดวงทวารภายในที่อยู่เฉพาะภายในรูก้นไม่ออกมาข้างนอกก้น
2. ระดับที่ 2 คือ ริดสีดวงทวารภายในที่ออกมานอกรูก้นแล้วกลับเข้าไปได้เอง
3. ระดับที่ 3 คือ ริดสีดวงทวารภายในที่ออกมานอกรูก้นแล้ว ต้องใช้นิ้วดันกลับเข้าไป
4. ระดับที่ 4 คือ ริดสีดวงทวารภายในที่ออกมานอกรูก้นแล้ว ไม่สามารถใช้นิ้วดันกลับเข้าไปได้

วิธีการรักษาริดสีดวงทวารภายใน มีดังนี้

1. ปรับพฤติกรรมการกินและการใช้ชีวิต อาทิเช่น กินผักผลไม้เยอะขึ้น, กินน้ำเยอะขึ้น ให้ได้อย่างน้อยวันละ 2 ลิตร, เลี่ยงการเบ่งถ่ายในห้องน้ำเป็นเวลานานกว่า 5 นาที, ใช้ยาระบายช่วยให้ถ่ายนิ่มมากยิ่งขึ้น และออกกำลังกายสม่ำเสมอ
2. การรักษาด้วยการผ่าตัด มีตั้งแต่
   1. การรัดยางริดสีดวง หรือการฉีดสารทางการแพทย์เพื่อให้ริดสีดวงทวารฝ่อลง ซึ่งสามารถทำได้ที่แผนกผู้ป่วยนอก ทำแล้วกลับบ้านได้เลยไม่ต้องนอนโรงพยาบาล เหมาะสำหรับริดสีดวงทวารภายในระดับที่ 1 หรือ 2 อาจจะสามารถทำได้ในระดับที่ 3 บางกรณี
   2. การผ่าตัดริดสีดวงทวาร ซึ่งจะต้องนอนโรงพยาบาลหลังผ่าตัดอย่างน้อย 1วัน เช้าวันรุ่งขึ้นไม่มีภาวะแทรกซ้อนสามารถกลับบ้านได้ เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีริดสีดวงทวารภายในระดับที่ 3 หรือ 4 หรือริดสีดวงทวารภายในที่มีภาวะแทรกซ้อน เช่น บวมมาก ขาดเลือด หรือเน่า เป็นต้น

รูป 1 ริดสีดวงภายในระยะที่ 4 และเริ่มมีเนื้อตาย

รูป 2 ริดสีดวงภายในระยะที่ 4 รอบก้น

รูป 3 ริดสีดวงภายในและภายนอกมีลิ่มเลือดอุดตัน

รูป 4 แผลหลังผ่าตัดริดสีดวงก่อนเย็บปิดแผล

รูป 5 แผลผ่าตัดริดสีดวงหลังเย็บปิดแผล

รูป 6 แผลผ่าตัดริดสีดวงที่  6 อาทิตย์หลังผ่าตัด

ริดสีดวงทวารภายนอก รักษาอย่างไร?

ริดสีดวงทวารภายนอกปกติแล้วนั่นมักจะไม่มีอาการ

แต่จะมีอาการก็ต่อเมื่อบวมมากขึ้น ซึ่งเกิดจากการที่มีลิ่มเลือดคั่งอยู่ภายใน

ภาวะนี้มักจะเกิดขึ้นในผู้ป่วยที่มีภาวะท้องผูก หรือตั้งครรภ์และหลังคลอด

วิธีการรักษาริดสีดวงทวารภายนอกที่มีลิ่มเลือดอุดตันขึ้นอยู่กับระยะเวลาที่มีอาการตั้งแต่เริ่มต้น

1. ถ้ามีอาการมาแล้ว ไม่เกิน 3 วัน แนะนำการรักษาได้ 2 วิธี คือ
   1. การกรีดระบายลิ่มเลือดที่อุดตัน ซึ่งสามารถทำได้ที่แผนกผู้ป่วยนอก โดยการฉีดยาชาบริเวณตำแหน่งริดสีดวงภายนอกที่เป็นปัญหา และกลับบ้านได้ไม่ต้องนอนโรงพยาบาล
   2. การผ่าตัดริดสีดวงทวารออก ซึ่งจะต้องทำให้ห้องผ่าตัด และนอนโรงพยาบาลหลังผ่าตัดอย่างน้อย 1 วัน เช้าวันรุ่งขึ้นสามารถกลับบ้านถ้าไม่มีอาการแทรกซ้อน ข้อดีคือ ลดโอกาสกลับมาเป็นซ้ำในอนาคตได้ดีกว่าวิธีแรก
2. ถ้ามีอาการมาแล้ว เกิน 3 วัน วิธีการรักษาคือ การแช่ก้นในอ่างน้ำอุ่น เช้า-เย็น ครั้งละ 15-30 นาที เพื่อให้ลิ่มเลือดละลายไปเอง ร่วมกับการกินยาแก้ปวด และยาลดบวม

โดยปกติแล้วริดสีดวงภายนอกมักจะไม่มีอาการ แต่ถ้ามีอาการบวมสามารถรักษาโดยการทายาได้ หรือถ้าบวมมากหรือเลือดออกอาจจะพิจารณาผ่าตัดออก การรักษาไม่มีการใช้ยางรัดเหมือนริดสีดวงภายใน

สุดท้ายแล้วผู้ป่วยที่รักษาทั้ง 2 วิธีข้างต้นนั้น จะต้องหลีกเลี่ยงการเกิดภาวะท้องผูก โดยปรับพฤติกรรมการกินและการใช้ชีวิต อาทิเช่น กินผักผลไม้เยอะๆ, กินน้ำเยอะๆอย่างน้อยวันละ 2 ลิตร, เลี่ยงการเบ่งถ่ายในห้องน้ำนานกว่า 5 นาที, ใช้ยาระบายช่วยให้ถ่ายนิ่มมากขึ้น และออกกำลังกายสม่ำเสมอ

รูป 1 ริดสีดวงทวารภายนอกที่มีลิ่มเลือดอุดตัน

รูป 2 ริดสีดวงทวารภายนอกที่มีลิ่มเลือดอุดตัน